PM कुसुम योजना महाराष्ट्र – भारत सरकारने सौर ऊर्जा निर्मितीला पाठिंबा देण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांना सौर शेतीचे फायदे देण्यासाठी किसान ऊर्जा सुरक्षा आणि उत्थान महाभियान, कुसुम योजना सुरू केली आहे. केंद्रीय अर्थसंकल्प 2018-19 मध्ये या कार्यक्रमासाठी दहा वर्षांच्या कालावधीसाठी 48000 कोटी रुपयांचे बजेट देण्यात आले आहे.
मार्च 2021 मध्ये, सरकारने पंपांऐवजी सौर उर्जेवर चालणाऱ्या फार्म फीडरवर संशोधन सुरू करून पीएम-कुसुम योजनेत बदल केले. याचा अर्थ शेतकऱ्यांना त्यांचे सर्व पंप सौर पंपाने बदलावे लागणार नाहीत.
हा लेख UPSC परीक्षेतील सरकारी योजनांचे महत्त्व अधोरेखित करून IAS परीक्षेसाठी सरकारने सुरू केलेल्या कुसुम योजनेची चर्चा करतो.
UPSC मुख्य GS-II अभ्यासक्रमाच्या सामान्य जागरूकता आणि प्रशासन विभागात कुसुम योजनेसारख्या सरकारी योजनांचा समावेश आहे.
Table of Contents
PM कुसुम योजना महाराष्ट्र तपशील
नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालयाद्वारे राबविण्यात येणाऱ्या कुसुम योजनेचे उद्दिष्ट 1.75 दशलक्ष ऑफ-ग्रीड कृषी सौर पंपांचे वितरण आणि नापीक जमिनीवर 10,000 मेगावॅट सौर ऊर्जा प्रकल्प उभारण्याचे आहे. राज्य वीज वितरण कंपन्या शेतकऱ्यांकडून अतिरिक्त सौरऊर्जा खरेदी करतील आणि त्यासाठी मदत मिळवतील. सरकार विहिरी आणि विद्यमान पंपांना सौर ऊर्जेवर चालविण्यासाठी रूपांतरित करेल, शेतकऱ्यांना सौर पंपांवर 60% अनुदान देईल. हे अनुदान केंद्र आणि राज्य सरकारांद्वारे सामायिक केले जाईल, शेतकऱ्यांनी स्वत: खर्चाच्या 10% कव्हर करणे आवश्यक आहे. या योजनेत तीन घटकांचा समावेश आहे: लहान सौर उर्जा संयंत्रांद्वारे 10,000 मेगावॅट सौर क्षमता जोडणे, 20 लाख स्वतंत्र सौर उर्जेवर चालणारे कृषी पंप स्थापित करणे आणि 15 लाख विद्यमान ग्रिड-कनेक्टेड कृषी पंपांचे सौरीकरण. PM-KUSUM योजनेचे उद्दिष्ट 35 लाखांहून अधिक शेतकऱ्यांना त्यांच्या कृषी पंपांचे सौरीकरण करून स्वच्छ ऊर्जा प्रदान करण्याचे आहे.
PM कुसुम योजना पार्श्वभूमी
भारताने त्याच्या INDCs चा भाग म्हणून 2030 पर्यंत गैर-जीवाश्म इंधन स्रोतांपासून निर्माण होणाऱ्या विजेचे प्रमाण 40% पर्यंत वाढवण्याचे वचन दिले आहे. सरकारने ग्रिड-कनेक्ट सौरऊर्जा प्रकल्पांच्या उद्दिष्टात 20,000 मेगावॅटवरून 2022 पर्यंत 100,000 मेगावॅटपर्यंत पाचपट वाढ करण्यास मान्यता दिली आहे.
पीएम कुसुम योजनेची माहिती
कुसुम योजना शेतकऱ्यांवर लक्ष केंद्रित करते आणि विकेंद्रित सौर उर्जा निर्माण करण्याचे उद्दिष्ट ठेवते. पाच वर्षांत 28,250 मेगावॅट सौरऊर्जेचे उत्पादन करण्याची योजना आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या वापरात नसलेल्या जमिनीवर सौर प्रकल्पाद्वारे अतिरिक्त वीज ग्रीडला विकून अतिरिक्त उत्पन्न मिळविण्याची संधी मिळेल. सरकारने 20 लाख शेतकऱ्यांना स्वतंत्र सौरपंप बसवण्यासाठी आणि आणखी 15 लाख शेतकऱ्यांना त्यांच्या ग्रीड-कनेक्टेड पंपांना सोलाराइज करण्यासाठी मदत करण्यासाठी या योजनेचा विस्तार केला आहे. यामुळे शेतकरी त्यांच्या नापीक जमिनीवर सौरऊर्जा निर्माण करून ग्रीडला विकू शकतील.
हेही वाचा
- प्रधानमंत्री मत्स्य संपदा योजना pdf|आताच मिळवा 100% अनुदान
- गरीब कल्याण योजना फॉर्म Online कसा भरायचा?|(2024)
- PM POSHAN Scheme PDF|योजना काय आहे|योजना फाहीदा काय आहे|पात्रता|(2024)
- PM POSHAN scheme upsc 2024|upsc level MSQs
- PM Poshan Shakti Nirman Yojana|कागदपत्रे काय लागतील|केव्हा चालू झाली|(2024)
- महिलांसाठी महाराष्ट्र शासनाच्या विविध योजना | (2024)
- ग्रामपंचायत नवीन योजना : आताच APPLY करा
- पंचायत समिती पशुसंवर्धन विभाग योजना
- रोजगार हमी योजना माहिती pdf|2024| कोणकोणत्या सुविधा भेटतील आताच माहिती करून घ्या
कुसुम योजनेचे फायदे
- यामुळे अधिकाधिक लोकांना एकाच मध्यवर्ती ठिकाणी न जाता वेगवेगळ्या ठिकाणी सौरऊर्जा वापरता येईल.
- वीज पाठवणाऱ्या कंपन्या तेवढी वीज गमावणार नाहीत.
- शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतात वीज वापरण्यासाठी सरकारकडून कमी आर्थिक मदत मिळेल.
- शेतकरी सूर्यापासून बनवलेली अतिरिक्त वीज वीज ग्रीडला विकू शकतात.
- हे पर्यावरणाला मदत करेल आणि अधिक रोजगार निर्माण करेल.
- सोलर पॅनल बसवल्याने मोठ्या प्रमाणात नोकऱ्या निर्माण होतात.
- या कार्यक्रमामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या उपकरणांना वीज देण्यासाठी डिझेलचा वापर थांबवण्यास मदत होईल.
- सौरऊर्जेचा वापर करून शेतकरी पाणी आणि ऊर्जेची बचतही करतील.
कुसुम योजनेतील तोटे
उपकरणे मिळवण्यात समस्या – पुरेशी उपलब्ध नसल्यामुळे सौर पंप मिळवणे कठीण होऊ शकते. तसेच, पुरवठादारांना भारतातील अधिक भाग वापरावे लागतील, परंतु येथे पुरेशी उत्पादने होत नाहीत.
लहान शेतकऱ्यांना सोडणे – कार्यक्रम मोठ्या पंपांवर केंद्रित आहे, याचा अर्थ बहुतेक लहान शेतकऱ्यांना सौर पंप मिळू शकत नाहीत. बहुतांश शेतकरी लहान असल्याने ही समस्या आहे. तसेच भारतातील काही भागात पाण्याची पातळी कमी असल्याने लहान पंपांची गरज आहे.
पाणीसाठा संपत आहे – कारण विजेचा खर्च खूप कमी आहे, शेतकरी पाणी घेण्यासाठी पंप वापरत आहेत, ज्यामुळे पाण्याची पातळी खाली जाते. जर पाण्याची पातळी कमी झाली, तर चांगले पंप मिळवणे कठीण आहे कारण अधिक सौर पॅनेल जोडणे महाग आहे.
कुसुम योजनेसह वे फॉरवर्ड
- सौरऊर्जा कार्यक्रम चांगल्या प्रकारे कार्य करण्यासाठी सर्वांनी सहमत होणे महत्त्वाचे आहे.
- सौरऊर्जेच्या किमती वाजवी असाव्यात जेणेकरून लोकांना त्याचा वापर करणे सोपे जाईल.
- शेतकऱ्यांनी स्त्रोत वाचवण्यासाठी आणि चांगली पिके घेण्यासाठी सौरऊर्जा आणि ठिबक सिंचन या दोन्हींचा वापर केला पाहिजे.
कुसुम योजनेशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
Q1 कुसुम योजना काय आहे?
शेतकऱ्यांना सौरऊर्जा वापरण्यास मदत करण्यासाठी सरकारने PM-KUSUM नावाची योजना सुरू केली. त्यांना 2022 पर्यंत खूप जास्त सौरऊर्जा जोडायची आहे, त्यासाठी भरणा करण्यासाठी भरपूर पैसे देऊन.
Q2 पीएम कुसुमचे लोकार्पण कधी झाले?
PM-कुसुम योजना नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा मंत्रालयाने देशभरात सौर पंप आणि इतर अक्षय ऊर्जा प्रकल्प ठेवण्यासाठी सुरू केली होती. त्याला मार्च 2019 मध्ये मान्यता मिळाली आणि त्यांनी जुलै 2019 मध्ये त्यासाठी काही नियम बनवले.
Q3 घरासाठी किती किलोवॅट आवश्यक आहे?
हलक्या हवामानाच्या ठिकाणी एक लहान घर दर महिन्याला सुमारे 200 युनिट ऊर्जा वापरू शकते, तर गरम ठिकाणी जेथे वातानुकूलित यंत्रे जास्त वापरली जातात तेथे मोठे घर 2,000 युनिट्स किंवा त्याहून अधिक ऊर्जा वापरू शकते. यूएस मधील सामान्य घर दरमहा सुमारे 900 युनिट्स वापरते, जे दररोज सुमारे 30 युनिट्स किंवा 1.25 युनिट्स प्रति तास आहे.
- मुख्यमंत्री लाडकी बहीण योजनेचा मोबाईलवरून अर्ज करण्याच्या प्रक्रियेला सुरुवात, कुठेच जायची गरज नाही, नारीशक्ती app
- मुख्यमंत्री लाडकी बहीण योजनामध्ये अजून एक वेळेस सुधारणा, आताची मोठी बातमी
- शेळी पालन ऑनलाईन अर्ज करून तुम्हाला 50 लाख रुपय पर्यंत कर्ज मिळणार, ही पात्रता आणि हे कागदपत्रे असलीच पाहिजे
- माझा लाडका भाऊ योजना: 10 हजार रुपय महिना मिळणार|एकनाथ शिंदे यांनी आज मोठा निर्णय घेतला, तर फॉर्म कसा भरायचा, documents कोणते लागतील येथून पहा
- maharashtra budget 2024: या अर्थसंकल्पनेत कोणत्या योजना राबवल्यात? शेतकरी, महिला आणि युवक यांच्यासाठी काय नवीन आहे? येथून पहा
